Na terenie Gminy Wągrowiec znajduje się 421 obiektów zabytkowych, w tym 46 obiektów wpisanych do rejestru zabytków, z perłą na światową skalę – jednym z najstarszych w Polsce, drewnianym kościołem z 1373/74 r. w Tarnowie Pałuckim, zaliczanym do klasy „0”, charakteryzującym się unikalną późnorenesansową polichromią wnętrza. Kościół pw. św. Mikołaja ze względu na swoją chronologię, walory historyczne i artystyczne został wpisany w 1933 r. do rejestru zabytków.

Tarnowo Pałuckie to miejsce lokacji pierwszego klasztoru cysterskiego na tutejszych ziemiach, obecnie uważany za najstarsze opactwo na ziemiach polskich. Dzieje tej miejscowości bardzo ściśle związane są z losami położonych na jej terenie obiektów osadniczych i architektonicznych.

Już w 1153 r. w jej obrębie lokowano klasztor cysterski, w cieniu którego Tarnowo Pałuckie zaczęło się rozwijać. Niegdyś nie wymieniano tej miejscowości, gdyż do ok. połowy XII – początek XIII w. Łekno i Tarnowo Pałuckie określano jedną nazwą – Łekno, aż do momentu wykształcenia się samodzielnej osady Tarnowo Pałuckie.

Pierwszy drewniany kościół pobudowano tutaj w XIII w. i przetrwał on do ostatniej ćwierci XIV w., a na jego miejscu postawiono nowy, który w głównej bryle zachował się do dziś. Według ekspertów i archeologów najstarsze drzewo użyte do jego konstrukcji zostało ścięte jesienią/zimą 1373/1374 r. Obecnie bryła kościoła jest orientowanym drewnianym obiektem o konstrukcji zrębowej, a powierzchnia ścian nawy, strop, prezbiterium i zakrystia pokryte są przebogatą polichromią z ok. XVII w.

W roku 2016  na Listę Krajową Programu UNESCO  „Pamięć Świata” wpisany został dokument Zbyluta - pochodzący z 1153 r. i zawierający akt fundacji i uposażenia klasztoru w Łeknie, o treści: Zbylut, obywatel Polski (Polonie civis) zawiadamia, że założył klasztor w Łeknie, na terenie swojej dziedzicznej posiadłości i uposażył go częścią swojej wolnej ojcowizny, a mianowicie wsiami Rgielsko z jeziorem, Straszewo i Panigródz, oraz targiem i karczmą w Łeknie. Fundację tę, w obecności Mieszka III Starego, księcia wielkopolskiego, oraz innych świadków potwierdzili poproszeni o to Jan, arcybiskup gnieźnieński i Stefan, biskup poznański, i umocnili ją klątwą, a dodatkowo arcybiskup Jan zabezpieczył ją przyciśnięciem swojej pieczęci. Na mocy tego aktu erygowano najstarsze na ziemiach polskich opactwo cysterskie.